Hạnh phúc là khi ta biết sống với thực tại, biết quay vào bên trong mình và suy ngẫm mọi việc để đạt được kết quả tốt đẹp phải xuất phát từ một tâm hồn lương thiện và chân thật.

Hạnh phúc là gì, là hiện tại và nơi đây,

Hạnh phúc là ngồi lặng nhìn mây trắng bay

Là được ngắm hoàng hôn, là được tắm trên dòng sông

Là được tư do như cánh chim trên trời…

Trong cuộc sống chúng ta thường mong muốn có được hạnh phúc và tránh né sự hiện hữu của khổ đau đến với mình. Thế nhưng, hàng ngày chúng ta phải đối diện với biết bao khổ đau mà không có cách gì để giải quyết, dẫn đến rất dễ rơi vào bế tắc. Vậy làm thế nào để chúng ta có được hạnh phúc? Theo quan điểm của Đạo Phật, hạnh phúc có nghĩa là ít khổ đau, nếu không chuyển hóa được khổ đau thì không thể nào có được hạnh phúc.

Chúng ta đau khổ, một phần là do không có những phương pháp cụ thể để chuyển hóa tham lam, sân hận, si mê. Nếu thực tập và chuyển hóa đau khổ của bản thân thành công, chúng ta còn có thể giúp người khác chuyển hóa đau khổ của chính họ. Đức Phật đã từng khẳng định rằng: “Ta chỉ dạy có mỗi một điều mà thôi, đó là khổ đau và con đường để chấm dứt khổ đau”. Vì vậy, khi chuyển hóa được đau khổ thì hạnh phúc để hiện hữu.

Có câu chuyện được kể như sau:

Một cô gái đến tìm một nhà sư, cô hỏi: “Thưa thầy, con muốn buông một vài thứ mà không thể, con mệt mỏi và khổ sở quá”!

Nhà sư đưa cho cô gái một cốc nước và bảo cô cầm, rồi ông liên tục rót nước sôi vào cốc, nước tràn cả ra tay, làm cô bị phỏng, cô buông tay làm cốc vỡ. Lúc này nhà sư từ tốn nói: “Đau rồi tự khắc sẽ buông”!

Vấn đề là tại sao để đau khổ tận cùng rồi mới buông? Con người thường cố công đi tìm hạnh phúc và muốn níu giữ hạnh phúc cho riêng mình nhưng chỉ được trong thoáng chốc rồi mất. Ngược lại, ai ai cũng muốn thoát khỏi khổ đau nhưng nó lại thường xuyên đeo bám không rời và luôn có mặt mọi lúc mọi nơi. Cuộc sống có muôn ngàn sự chọn lựa và chúng ta có nhiều con đường để đi, không ai vạch ra cho ta con đường và bắt ta phải đi theo con đường đó. Số mệnh cuộc đời là do ta quyết định, hạnh phúc hay khổ đau là do ta chọn lựa chứ không ai có thể ban cho ta. Nhiều người muốn đạt đến hạnh phúc nhưng lại quên đi những nhân tố để đưa đến hạnh phúc, muốn xa lìa khổ đau nhưng lại cố tâm gieo rắc khổ đau cho người khác. Việc làm này không thề nào hái được trái ngọt vì nó đi ngược lại với quy luật nhân quả.

“Chúng sanh cầu an lạc,

Ai dùng trượng hại người,

Để tìm lạc cho mình,

Đời sau không được lac.”

(Kinh Pháp Cú 131, phẩm Hình Phạt)

Thế gian lầm tưởng rằng, số mệnh con người đã được an bài, sắp đặt sẵn hoặc do một vị thần linh hay thượng đế nào ban cho mà không thể thay đổi được. Mỗi khi gặp phải vấn đề khó khăn, không có hướng giải quyết nhiều người thường cầu nguyện, van xin thần linh ban cho mình được toại nguyện. Điều này có vẻ đã trở thành một thói quen: chỉ biết cầu xin hơn là nỗ lực, sống ỷ lại vào người khác mà không biết gieo nhân tốt nhân lành để gặt được quả tốt. Tư tưởng cực đoan này càng ngày càng ăn sâu vào trong suy nghĩ của không ít người, khó có thể mà thay đổi được. Con người hành xử với nhau chỉ vì lợi ích cá nhân mà quên đi lợi ích của người khác.

Quan điểm của Đức Phật thì lại hoàn toàn khác, vận mệnh của con người được vận hạnh theo một quy luật chung gọi là luật nhân quả. Luật nhân quả không do ai tạo ra mà là kết quả của quá trình gieo nhân từ đời trước trong một hay nhiều kiếp mà hình thành nên đời sống hiện tại. Điều đó có nghĩa rằng không ai có quyền ban cho và cũng không ai lấy đi cái gì của ta cả. Số mệnh con người không nằm ngoài quy luật ấy.

Con người là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự của nghiệp, được sinh ra bởi nghiệp, do nghiệp sai khiến và lôi kéo. Nghiệp là suy nghĩ, lời nói, hành động có cố ý, có chủ tâm, gọi là có tác ý. Những suy nghĩ, lời nói, hành động có tác ý tạo thành thói quen và hình thành nên tính cách con người. Tùy theo nghiệp nhân của mỗi người đã tạo ra trong quá khứ mà nay nó sẽ mang lại kết quả trong hiện tại cho nên có người giàu sang, nghèo khó, hạnh phúc hay đau khổ. Nếu người có ý nghĩ thiện, lời nói thiện thì hành động sẽ thiện còn ngược lại người có ý nghĩ ác, lời nói ác thì dẫn đến hành động sẽ ác.

Theo luật nhân quả, hạnh phúc hay khổ đau đều do nguyên nhân sâu xa của nó và là kết quả của nghiệp mà ta đã gieo trồng. Nếu muốn có được hạnh phúc thì phải gieo nhân lành giúp người, cứu vật, chính mình tạo ra hạnh phúc cho mình chứ không ai ban cho mình được cả. Người đã có vận mệnh may mắn hơn người khác mà còn biết tu tập, làm việc thiện, gieo nhân lành chẳng những cuộc sống hiện tại được hạnh phúc, an vui mà còn là nền tảng cho nhân giải thoát khỏi sanh tử luân hồi về sau, vì đó là con đường đưa đến thành công mà không có đổ máu và nước mắt.

(Bài Kệ 354 – Kho Báu Sự Thật, Kinh Pháp Cú)

Có một lần, trong một buổi hộp của các thần linh ở cõi trời Ba Mươi Ba, bốn câu hỏi được đặt ra và không thần linh nào có câu trả lời chính xác. Cuối cùng, vua Trời Đế Thích dẫn các thần linh đến gặp Đức Phật tại Tịnh Xá Kỳ Viên. Sau khi giải thích sự khó khăn của họ, vua Trời Đế Thích đã thưa hỏi Đức Phật 4 câu hỏi sau đây:

1.Trong số tất cả những món quà tặng, món quà nào là quý giá nhất?

2.Trong số tất cả các hương vị, hương vị nào là thơm ngon nhất?

3.Trong số tất cả các niềm hạnh phúc, niềm hạnh phúc nào là an lạc nhất?

4.Tại sao chấm dứt được lòng tham muốn là việc làm xuất sắc nhất?

Đức Phật đã trả lời các câu hỏi này như sau: “Này, Đế Thích Phật Pháp chính là món quà tặng quý giá nhất, là hương vị thơm ngon nhất, là niềm hạnh phúc an lạc nhất sẽ chấm dứt được làm tham muốn và dẫn đến quả vị A La Hán. Cho nên, điều này chính là việc làm xuất sắc nhất”.

Ngài ví dụ rằng cái khổ của con ngựa, con lạc đà là vì chở nặng cũng chưa gọi là khổ nhất chỉ có người vô minh chưa dứt khỏi sinh tử luân hồi mới thực sự là khổ. Vì cái khổ của con ngựa, con lạc đà chỉ là khổ trong đời hiện tại, do nhân xấu trong quá khứ đã tạo nên đời này phải rơi vào hoàn cảnh khốn khó như vậy, để trả “nợ cũ” theo lẽ công bằng của luật nhân quả, gieo gió thì gặp bão. Còn sự khổ của người luân hồi vì vô minh, ái dục thì vô cùng tận không biết ngày nào thoát ra được. Trong vòng sinh tử luân hồi có khi ta được làm người, trời, Atula và cũng có khi sinh vào địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh chịu muôn ngàn sự đau khổ. Cho nên, người chấm dứt được lòng tham muốn, đoạn trừ nhân sinh tử luân hồi được Đức Phật khen ngợi là việc xuất sắc nhất trong tất cả các việc làm.

Tuy nhiên, muốn xoay chuyển vận mệnh của cuộc đời không phải là một việc dễ làm, một sớm một chiều có thể làm được vì đó là cả một quá trình tích lũy nghiệp mà chúng ta đã tạo trong nhiều đời quá khứ. Muốn chấm dứt khổ điều trước tiên phải biết nguyên nhân của khổ và phương pháp để chuyển hóa được khổ khiến vận mệnh của mình ngày một thăng hoa.

Phật dạy tất cả các Pháp trên thế gian đều vô thường, vô ngã. Suy nghĩ và hành động của con người cũng vậy luôn luôn thay đổi và chịu tác động của hoàn cảnh xung quanh. Tuy rằng nghiệp tạo ra số phận con người trong hiện tại nhưng nó không phải là cái gì cố định, bất di bất dịch. Nghiệp không cố định, cái gì có sinh thì phải có diệt, nghiệp cũng vô thường, nghiệp do chúng ta tạo ra thì chỉ có chính chúng ta thay đổi nó. Do đó, ta có thể thay đổi, chuyển hóa được nghiệp, nhờ sự chuyển hóa mà kẻ xấu có thể trở thành người tốt, kẻ dở trở thành kẻ hay, kẻ ngu trở thành người trí, kẻ phàm thành bậc thánh nhân chuyển đổi bằng cách tu tập thân khẩu ý, nhờ sự sám hối hướng thiện theo lời Phật dạy nên nghiệp được thay đổi. Như vậy, để thay đổi vận mệnh cuộc đời theo hướng tốt đẹp hơn, mỗi phật tử cần phải giữ gin Pháp Tam Quy Ngũ Giới, lấy 10 điều thiện làm phương châm tu tập để thân khẩu ý được thanh tịnh, là nhân giải thoát, chấm dứt sinh tử luân hồi về sau.

Quá trình tu tập cần phải có chánh tri kiến, tức là có cái nhìn đúng đắn, chân chánh để không lầm đường lạc lối đi theo tà pháp. Lấy trì tuệ làm sự nghiệp, khai thác triệt để sức mạnh của trí tuệ đang tìm ẩn trong mỗi chúng ta. Muốn vận mệnh mình được hạnh phúc, an vui chúng ta cần phải hoàn thiện, đoạn ác mọi lúc, mọi nơi. Kinh Pháp Cú – Đức Phật dạy: “Chớ chê điều thiện nhỏ mà không làm, chớ khinh điều ác nhỏ mà làm, giống như nước nhỏ từng giọt lâu ngày cũng đầy bình”. Nghiệp của chúng ta cũng giống như vậy, nó được tích lũy dần dần đến khi hội đủ nhân duyên sẽ hình thành nên kết quả mà chúng ta phải lãnh chịu. Đó chính là quá trình tích lũy thiện nghiệp cho đời sống hiện tại. Nếu muốn có được an lạc hạnh phúc thì phải gieo nhân an lạc hạnh phúc, ông bà ta từng dạy: “Đoạn ác tu thiện, dứt trừ tai ương, phước thọ miên trường” chẳng lẽ không đúng với lời Phật dạy hay sao? Ngược lại nêu ta có được cuộc sống giàu sang, sung sướng mà không biết tu tập, tích lũy phước báu mà chỉ lo hưởng thụ thì phước báu có cao như núi Thái Sơn rồi cũng sẽ sụp đổ.

Đôi khi chúng ta muốn mọi sự, mọi việc phải tuân theo ý muốn của mình, nhưng điều đó không phải ai cũng được toại nguyện và đây chính là nguyên nhân phát sinh khổ đau. Nếu như gặp phải hoàn cảnh trái ý nghịch lòng, thay vì hận người này, trách người kia, như vậy mình sẽ cảm thấy bế tắc và càng thấy khổ đâu hơn mà thôi. Ngược lại, nếu như mình biết quán chiếu suy nghĩ, nhìn nhận sự việc một cách khách quan biết rằng tất cả những khổ đau mà ta đang gánh chịu chẳng qua chỉ là một phần nhân quả mà đời trước đã tạo. Minh hoan hỷ chấp nhận, tu tập và sám hối lỗi lầm để có được một cuộc sống tràn đầy an vui bỏ qua quá khứ đau buồn, sống trong hiện tại, để cảm nhận từng phút giây an lạc tĩnh lặng của nội tâm.

Gặp phải hoàn cảnh trái ý nghịch lòng như vậy đôi khi cũng là bài học, một điều kiện tốt để ta học hỏi nhiều thứ mới mẻ và phấn đấu để có một tương lại tốt đẹp hơn. Khi vấn đề được giải quyết xong rồi, khổ đau chấm dứt, chướng ngại không còn tâm ta được giải thoát thật sự. Đây chính là an lạc hạnh phúc mà không phải ai mong muốn đều có được.

Khổ đau trên cuộc đời dành cho con người là một phần tất yếu của cuộc sống không ai có thể tranh khỏi và ai trong chúng ta không ít thì nhiều cũng từng nếm trải mùi vị khổ đau. Biết chấp nhận để vượt qua, không phải trốn tránh mà được. Khổ đau là kết quả của sự tham muốn vô độ nên người có nhiều sự tham muốn thì khổ đau càng nhiều, càng ít sự tham muốn thì khổ đau nhẹ đi một phần. Đức Phật tuyên bố: “Biển có thể cạn, núi có thể sụp đổ, quả đất có thể băng hoại nhưng khổ đâu không bao giờ chấm dứt đối với người còn vô mình và ái dục”. Gốc rễ của tham ái là nguyên nhân dẫn đến sinh tử luân hồi khiến chúng ta phải chịu khổ trong nhiều kiếp. Đoạn trừ được tham ái là con đường đưa đến hạnh phúc về sau và đây là việc làm xuất sắc được Đức Phật khen ngợi trong tất cả các việc làm.

Nguồn: hoavouu.com – Tịnh Khả